Zwyczaje pogrzebowe
Motyw śmierci przewija się przez epoki i nurty literackie, zyskując symboliczne znaczenia i stając się narzędziem do refleksji nad sensem ludzkiego życia i śmierci. Śmierć od zawsze była wydarzeniem, które miało duże znaczenie w naszej kulturze i życiu społecznym. Przez wieki ukształtowały się zwyczaje i obrządki, które w mniejszym lub większym stopniu przetrwały do naszych czasów. Mają one m.in. za zadanie pomóc bliskim zaakceptować stratę oraz ukoić ból po stracie bliskiej osoby.
Dawne zwyczaje pogrzebowe w Polsce.
Zwyczaje, które były praktykowane jeszcze kilkadziesiąt lat temu niemal w całej Polsce to m.in.:
- umieszczanie na zamkniętych powiekach zmarłego monet;
- organizowanie czuwania nad ciałem zmarłego w domu, w którym brała udział cała rodzina i sąsiedzi;
- zasłanianie luster ustawionych w domu;
- wyniesienie ciała z domu nogami do przodu;
- trzymanie ciała w domu do momentu pogrzebu;
- otwieranie okien, tak by dusza zmarłego mogła swobodnie ulecieć do nieba;
- ubieranie zmarłego w odświętną, białą, pozbawioną dziur i supłów odzież;
- na klepsydrach umieszczany był dokładny adres zamieszkania zmarłego. Kiedyś miało to duże znaczenie, przede wszystkim na wsiach, gdy osób o tym samym imieniu i nazwisku było co najmniej klika. Podanie adresu pozwalało na identyfikację osoby zmarłej.
Obecne zwyczaje pogrzebowe.
Wiele z dawnych zwyczajów odeszło w zapomnienie lub przekształciło się w obecnie stosowane:
- stosowny, uroczysty, formalny ubiór uczestników pogrzebu: czarny strój rekomendowany dla rodziny zmarłego, pozostali uczestnicy ewentualnie ubrani w eleganckie ciemne stroje (odcienie szarości, granatu);
- rzucanie garści ziemi na trumnę składaną w grobie (obecnie często płatków kwiatów);
- przynoszenie na pogrzeb i składanie na grobach wiązanek kwiatów lub wieńców wraz z szarfą z tekstem pożegnania bliskiej osoby oraz opisaniem żegnającego, np. rodzina Kowalskich;
- organizowanie stypy, czyli uroczystego poczęstunku dla rodziny i przyjaciół;
- osobiste złożenie kondolencji osobom najbliższym zmarłemu;
- wystawianie trumny – zgodnie z przepisami nie wolno otworzyć trumny, po jej uprzednim zamknięciu przez pracowników zakładu pogrzebowego. Aby pożegnać się ze zmarłym, można skorzystać z kaplic pogrzebowych, którymi dysponują firmy pogrzebowe zajmujące się organizacją pochówku. Obok trumny, zapalana jest gromnica, a rodzina może w atmosferze skupienia pożegnać zmarłego;
- kondukt żałobny - najczęściej trumna wieziona jest karawanem, za którym idzie ksiądz, najbliższa rodzina, a w dalszej kolejności uczestnicy pogrzebu. Czasem na cmentarz zmarłego odprowadza się wraz z towarzyszącym zespołem muzycznym;
- mowa pogrzebowa - niegdyś zarezerwowana jedynie dla pochówków świeckich. Przemówienie wygłasza najczęściej najbliższy członek rodziny, mówiąc o osobie zmarłej, przywołując fakty z jej życia, dzieląc się bólem po stracie. Mowy pogrzebowe wygłaszane są najczęściej po zakończeniu mszy lub po złożeniu ciała do grobu. Można skorzystać z usług profesjonalisty, który wygłosi mowę, przygotowaną przez rodzinę.
Ceremoniał pogrzebowy może się nieznacznie różnić, w zależności od regionu, w którym odbywa się pochówek. Mają na to wpływ między innymi tradycje lokalne. Z reguły jednak elementy pogrzebu są podobne.
Niezależnie od tego pogrzeb jest kościelny czy świecki - służy godnemu pożegnaniu osoby zmarłej.
